15/01/2024
⛩ Bản anh hùng ca hiện đại: 100 năm rượu whisky Nhật Bản
Lịch sử whisky Nhật Bản đã bước sang năm thứ 100, các nhà sản xuất đang nỗ lực hết mình để xây dựng nên huyền thoại tiếp theo. Liệu những kết thúc cổ tích trước đó có thể lặp lại một lần nữa hay không – và liệu những cá nhân cố gắng đứng trên vai người khổng lồ có bị quỵ ngã hay không ?
Một trăm năm trước, hai người đàn ông, lấy cảm hứng từ truyền thống chưng cất của Scotland, đã tạo ra loại rượu whisky Nhật Bản đầu tiên. Trong những năm sau đó, vận mệnh của tập đoàn – cũng giống như mối quan hệ giữa những người sáng lập – gặp nhiều sóng gió.
Câu chuyện bắt đầu vào năm 1923 khi nhà bán buôn dược phẩm trở thành nhà nhập khẩu rượu vang Tây Ban Nha, khi đó Shinjiro Torii đã đầu tư tài sản của gia đình vào việc xây dựng nhà máy chưng cất Yamazaki, bỏ qua mọi lời can ngăn. Torii tranh thủ sự giúp đỡ của nhà hóa học Masataka Taketsuru - người đã dành thời gian học nghề ở Scotland - để chỉ đạo sản xuất loại whisky đầu tiên của họ, Suntory Shifuda, ra mắt vào năm 1929. Hai người đàn ông không tìm thấy chí hướng chung và chia tay sau sự tiếp đón ảm đạm của của thị trường với Shifuda. Taketsuru nổi tiếng sau khi thành lập nhà sản xuất whisky vĩ đại khác của Nhật Bản, Nikka, và sự cạnh tranh khốc liệt của họ vẫn tiếp tục tồn tại đến hiện tại. Đây là một trong những lý do khiến các nhà máy chưng cất của Nhật Bản cho đến ngày nay vẫn pha trộn nội bộ thay vì buôn bán chất lỏng.
Bất chấp sự khởi đầu khó khăn này, thị trường rượu whisky nội địa Nhật Bản vẫn tiếp tục tăng trưởng vào cuối những năm 1930 - loại whisky tiếp theo của Yamazaki (Suntory Kakubin, phát hành năm 1937) được đón nhận nồng nhiệt hơn, Taketsuru cũng tái xuất thành công trên thị trường với loại rượu whisky đầu tiên của mình, Nikka Yoichi, vào năm 1940 .
Chuyển nhanh đến đầu những năm 1980 khi danh mục này đang phát triển tốt – Suntory và Nikka đều đã phát hành dòng sản phẩm mạch nha đơn đầu tiên của họ, & có rất nhiều lý do để lạc quan. Nhưng đáng buồn là sự thịnh vượng này đã không kéo dài khi lượng tiêu thụ sụt giảm mạnh khiến thị trường rượu whisky Nhật Bản lao đao, gần như đình trệ hoàn toàn, dẫn đến nhiều nhà máy chưng cất, bao gồm cả Karuizawa, buộc phải đóng cửa. Cả Yamazaki và Nikka đều cố gắng trụ vững nhưng sản lượng của họ giảm đáng kể do nền kinh tế và ngành hàng trì trệ, đánh dấu một chương 25 năm ảm đạm trong lịch sử rượu whisky Nhật Bản.
Khi nhu cầu được khơi dậy vào khoảng giữa đến cuối những năm 2000, phần lớn nó đến từ Châu Âu. Một cơn bão hoàn hảo đã khiến sự quan tâm tới mạch nha đơn tăng vọt, bao gồm cả sự quan tâm rộng rãi hơn đến Nhật Bản (Bill Murray trong Lost in Translation), sự hồi sinh của cocktail Highball (khoảng năm 2007) và Yamazaki Single Malt Sherry Cask 2013 của Suntory được vinh danh là loại whisky tốt nhất thế giới năm 2014 – lần đầu tiên một dòng mạch nha Nhật Bản giành được hạng mục này. Trong khoảng thời gian này, thế giới cũng được giới thiệu về bộ sưu tập Card Series có giá trị sưu tầm cực lớn của Ichiro Akuto và biểu tượng chưng cất đã biến mất, Karuizawa.
Stefan Van Eycken, nhà văn chuyên viết về whisky Nhật Bản nổi tiếng/ nhà đóng chai độc lập của Ghost Series, từng nói: “Cuộc tranh giành điên cuồng để giành được những mẩu vụn trong bối cảnh rượu whisky Nhật Bản là điều mà không ai có thể đoán trước được. Trong khoảng thời gian 10 năm, tình hình đã chuyển từ việc có thể mua đủ loại rượu whisky Nhật Bản theo từng thùng tại một chuỗi cửa hàng điện tử lớn chuyên bán lẻ đến việc những chai Whisky thậm chí không còn có mặt trên kệ của các cửa hàng rượu nữa.”
“Ngay cả tôi, người đã khám phá bối cảnh whisky Nhật Bản trong 'thời kỳ đen tối', cũng không thể đoán trước được điều đó. Nếu có thể, tôi đã thuê một chiếc xe tải, mua hết số chai có sẵn và có thể đã nghỉ hưu ngay bây giờ.”
Yumi Yoshikawa gia nhập đội ngũ Chichibu vào năm 2013 sau hai năm làm việc ở Scotland, cô bắt đầu công việc tại Highlander Inn, Craigellachie – nơi sẽ không cần giới thiệu nhiều với các nhà báo hay những người đam mê rượu mạnh – và tại Nhà máy chưng cất Bruichladdich trên đảo Islay. Yoshikawa cho biết: “Khi đó mọi người không biết giá trị của rượu whisky [Nhật Bản] lâu đời. Hoặc Nhật Bản có lịch sử lâu đời về rượu whisky.”
Người đã chứng minh cho cả thế giới thấy về hai điểm này là Marcin Miller, người đàn ông dũng cảm đã kéo Karuizawa ra khỏi bóng tối. Cựu biên tập viên tạp chí được yêu thích Whisky Magazine, đã trở thành doanh nhân kinh doanh đồ uống, nhớ lại khung cảnh khi ông và đối tác David Croll lần đầu tiên nếm thử những thùng single cask Karuizawa định mệnh vào đầu những năm 2000.
“Lời phàn nàn phổ biến nhất [từ những người đam mê rượu whisky] vào thời điểm đó dường như là thật tuyệt khi tôi nếm thử loại whisky này nhưng lại chưa bao giờ tìm thấy tại Tây Âu hay Bắc Mỹ.”
Vì vậy, hai người đàn ông bắt đầu thay đổi điều này bằng cách mua số dự trữ còn lại từ nhà chưng cất đã biến mất Karuizawa , đóng chai và đại chúng hoá – với thành công vang dội. Đó không phải thành công chớp nhoáng sau một đêm như mọi người lầm tưởng, trên thực tế, quá trình đàm phán đã phải mất 4 năm rưỡi cùng không biết bao nhiêu đêm mất ngủ. Khi những kiện hàng từ nhà máy chưng cất ma trong một thị trường whisky mới ra đời cuối cùng cũng được chuyển đến, mà không có gì đảm bảo rằng thế giới rượu whisky rộng lớn hơn sẽ quan tâm đến chúng.
“Dù ai có nói gì đi nữa, điều đó thực sự không hề dễ dàng…” Quay về thời điểm đó và tất cả những thử thách mà cặp đôi đã vượt qua khi đưa loại rượu whisky lâu năm của Nhật Bản từ một nhà sản xuất vô danh lúc bấy giờ trở thành một huyền thoại như hiện nay.
Miller nói về “tác động phi thường, cực kỳ tuyệt vời” mà Karuizawa đã mang lại. Croll, Miller và nhà văn đồ uống nổi tiếng Dave Broom - người đã viết cuốn sách về rượu whisky Nhật Bản - đã nếm thử 69 mẫu Karuizawa single cask. “Tôi sẽ đóng chai bất kỳ thùng nào trong số đó,” Miller nói.
Nếu không có Croll, người đã sống ở Nhật Bản 30 năm và sở hữu một doanh nghiệp kinh doanh đồ uống thành công, Miller nói rằng họ sẽ không bao giờ có thể đặt chân vào Karuizawa – hoặc giành được quyền phân phối độc quyền của loại whisky Chichibu và Hanyu. Thậm chí không dám tưởng tượng Karuizawa sẽ bị trộn vào những thùng nhựa lớn 5 lít đựng rượu whisky trong siêu thị.
Khi Van Eycken chuyển đến Nhật Bản cùng thời điểm Miller & Co đang đàm phán thương vụ Karuizawa, ông thậm chí còn không nhận ra rượu whisky đang được sản xuất ở đó. Mức tiêu thụ và sản xuất rượu whisky của Nhật Bản lúc đó ở mức thấp nhất mọi thời đại và cảm giác chung là rượu whisky sản xuất tại Nhật Bản “rẻ và tốt, có thể gây tiếng vang khi đi ra thế giới, nhưng đó là thứ thực sự tuyệt – mà bạn sẽ thưởng thức – là Scotch và Bourbon, ở mức giá rẻ hơn”.
Van Eycken đã rất ngạc nhiên trước chất lượng của chất lỏng lâu năm mà ông đã lấy mẫu trong chuyến du lịch và luôn tự hỏi tại sao cảm xúc này lại không thể chia sẻ rộng rãi.
Khi mức độ phổ biến của whisky Nhật Bản cuối cùng cũng bắt đầu tăng cao, ông thực sự đã có cơ hội hoàn hảo để lấp đầy hố sâu kiến thức bằng trang web Nonjatta được hoan nghênh rộng rãi, và sau đó là tác phẩm nổi tiếng Whiskey Rising – ấn bản thứ hai được cập nhật đầy đủ đã ra mắt.
Ông nói: “Khi tôi viết ấn bản gốc vào năm 2016, có 14 nhà máy chưng cất đang hoạt động ở Nhật Bản. Chuyển nhanh đến giữa năm 2022 và có 41 nhà máy chưng cất đang hoạt động (và thậm chí còn nhiều hơn nữa đang trong quá trình chuẩn bị).
Tất cả các nhà máy chưng cất mới đang cố gắng đi theo cái gọi là “mô hình thủ công” với một cặp tĩnh đồng duy nhất và số lượng sản xuất khá hạn chế. Tất nhiên, nguồn cảm hứng là Ichiro Akuto và những thành tích đáng kinh ngạc của anh ấy trong 15 năm qua tại Chichibu. Nhưng không phải ai cũng có thể trở thành Ichiro - mặc dù hầu hết các nhà chưng cất mới chắc chắn đều hy vọng sẽ thành công như nhau, nếu không muốn nói là hơn Ichiro.
Một số nhà máy chưng cất mới này được đặt trong và xung quanh thị trấn Karuizawa. “Cảm nhận của cá nhân tôi là sẽ không có nhiều ý nghĩa khi cố gắng cạnh tranh với một huyền thoại - là nhà máy chưng cất Karuizawa (cũ). Chất lỏng được tạo ra ở đó hóa ra là một thứ gì đó rất đặc biệt, không chỉ do thiết kế. Tôi đã có được niềm vui bất ngờ khi được nếm thử loại rượu tâm/ new make được sản xuất từ nhà máy chưng cất Karuizawa cũ và nó thực sự khá khó chịu.”
“Nhưng trong quá trình trưởng thành, hơn 20, 30, 40 năm, điều kỳ diệu đã xảy ra. Một số điều có thể được giải thích, nhưng hầu hết đều là một bí ẩn. Đơn giản là chúng ta không thể biết tại sao nhiều thập kỷ sau, loại rượu khắc nghiệt này lại biến thành một loại rượu whisky tuyệt vời (trong hầu hết các trường hợp). Ngay cả khi bạn muốn sao chép loại rượu whisky này – hoặc các khía cạnh của nó – thì bạn cũng không thể.”
“Và hy vọng có thể sánh ngang với chất lượng của whisky Karuizawa (nguyên bản)…, đặt mục tiêu cao là tốt nhưng cũng giống như đặt tên cho con bạn là Roger Federer với hy vọng rằng nó sẽ trở thành một tay vợt tầm cỡ như vậy. Tại sao bạn lại muốn gây áp lực như vậy cho đứa trẻ?”
Miller là hiện thân của sự khiêm tốn và không muốn bị coi là một kẻ hoài nghi khô khan hay nói theo cách nói của ông là “ông già nhàm chán”, nhưng ông không tự tin rằng tất cả các nhà máy chưng cất mới của đất nước ‘mặt trời mọc’ đều thành công. “Tôi nghĩ mọi người hiện đang cố gắng tái tạo thành công trong kinh doanh nhưng không có nền tảng về chất lỏng. Họ đang bán hợp đồng tương lai whisky Nhật Bản nhưng ai biết được chất lỏng sẽ như thế nào vì nó không chỉ có A + B = C.”
Có một câu chuyện cảnh báo trong biên niên sử về quá trình chưng cất rượu whisky của Scotland mà các nhà sản xuất Nhật Bản có thể nên lưu ý một cách khôn ngoan. Scotch nổi tiếng là nạn nhân của sự thành công của chính mình - với sự bùng nổ và phá sản dẫn đến các hồ whisky, đã làm tê liệt ngành công nghiệp và buộc các nhà máy chưng cất hàng loạt phải đóng cửa. Khi sao chép một cách dập khuôn Scotch như vậy, có một mối nguy hiểm thực sự là Nhật Bản sẽ nhận thấy mình quay trở lại những năm 1980 khi những thương hiệu như Karuizawa bị đóng cửa. Tuy nhiên, lần này sẽ có nhiều thương vong hơn.
Van Eycken từng nói: “Hiện tại, bối cảnh rượu whisky Nhật Bản tiếp tục được đánh dấu bằng sự lạc quan không thể kiềm chế. Các nhà chưng cất định giá rượu whisky (non) của họ rất cao (so với các thị trường rượu whisky có uy tín tương tự trên khắp thế giới) và người tiêu dùng mua nhanh các chai bất kể giá cao (đôi khi không chính đáng).”
Cuộc chiến giá cả này là một trong những lý do khiến Miller và cộng sự bán số thùng Karuizawa còn lại của họ, vốn ban đầu được định giá khá cao nhưng không còn như vậy khi họ rời khỏi.
Ví dụ, Karuizawa năm 1960 có 41 chai được phát hành vào khoảng năm 2014 với giá 12.500 bảng Anh. Trong vòng một thập kỷ, những chai tương tự đó đã dễ dàng đạt giá 375.000 USD. Miller nói một cách cay đắng: “Đó không phải là mức lợi nhuận tồi sau 10 năm”. “Nhưng đó không phải là lý do tại sao chúng tôi làm điều đó. Nếu đó là động lực thì chúng tôi đã cố giữ nó và có được gấp 41 lần như vậy.”
Đối với những người vẫn còn trong ngành - và những người theo ngành này - có một nỗ lực thực sự nhằm bảo vệ tính toàn vẹn của rượu whisky Nhật Bản và bảo vệ nó trong tương lai. Yoshikawa chọn ra quan điểm, chỉ ra rằng một số ít con sâu đã làm rầu nồi canh: “Sự nổi tiếng nhanh chóng và danh tiếng của rượu whisky Nhật Bản đã dẫn đến việc họ sử dụng các chiến lược PR quá mức, ngay cả khi điều này không phù hợp với thực tế của sản phẩm."
Vì những lý do này, cô là người ủng hộ các quy định nghiêm ngặt hơn, chẳng hạn như những quy định được Hiệp hội các nhà sản xuất rượu mùi và rượu mạnh Nhật Bản công bố vào năm 2021 nhằm mục đích hạn chế một số thông lệ nhất định – như dán nhãn rượu whisky không thực sự đến từ Nhật Bản là rượu whisky Nhật Bản – giống như rượu whisky Nhật Bản, những quy định lưu trữ và quản lý chặt chẽ như ở Scotland. Nhưng Yoshikawa, cũng giống như nhiều người, cho rằng những điều này có thể tiến xa hơn và tin rằng điều quan trọng là phải tiếp tục xem xét kỹ lưỡng hoạt động của những tay chơi nhỏ và lớn hơn, nhằm đảm bảo sự minh bạch cao hơn và ít “sự lừa gạt” hơn, như Van Eycken từng nói.
Whisky Nhật Bản đã trải qua thăng trầm trong 100 năm qua, không ai biết thế kỷ tiếp theo sẽ ra sao – nhưng sẽ có rất nhiều điều thú vị. Cảnh quan chắc chắn sẽ thay đổi một lần nữa, và những người khổng lồ và huyền thoại mới có thể sẽ xuất hiện. Đối với những người đam mê rượu whisky, thử thách - như thường lệ - sẽ tìm hiểu trước các tình tiết khúc mắc và bảo vệ các chai của mình trước khi chúng trở thành một câu chuyện truyền kỳ.
• 🅟🅗🅞🅝🅔: 0243.8511.623
• Hotline : 097.516.0466
• 💬 : m.me/Maianhco
![[Góc nhảm nhí cuối ngày]Đố anh/chị biết một trong những kỹ năng quan trọng của nghề sales rượu là gì ❓📌 Một trong các đá...](https://img4.convenience1.com/019/855/752946780198555.jpg)
![[Phần Bonus] Dành cho những khách muốn ghé thăm Lake District, Lakes distillery (hoặc lưu lại để dành cho các dịp khác) ...](https://img5.convenience1.com/094/391/745493230943910.jpg)
